Rzeźników ci było u nas pod dostatkiem - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 433 (1021)

Plac Pocztowy. Na wprost ul. ks. Wawrzyniaka. Po lewej fragment domu przy Grottgera 1 z zakładem rzeźnickim. Po prawej winiarnia Dehmel i budynek poczty przed rozbudową w 1917 r. Plac Pocztowy. Na wprost ul. ks. Wawrzyniaka. Po lewej fragment domu przy Grottgera 1 z zakładem rzeźnickim. Po prawej winiarnia Dehmel i budynek poczty przed rozbudową w 1917 r. Ze zbiorów Muzeum Ziemi Lubuskiej
Lubię takie miejsca, które kultywują ponad stuletnia tradycję - zmieniają się granice, ludzie i ustroje, a na Grottgera wciąż są sklepy, w których można kupić wędlinę. A ja patrzę na te sklepowe ściany i zastanawiam się, czy kiedyś były tu haki na półtusze i kiełbasy, czy też pamiętam to z innego lokalu?

 

- Czyżniewski! Masz prezent przedgwiazdkowy - moja żona wyjęła z torby nową patelnię. W instrukcji stoi jak wół, że można ją myć w zmywarce. - Widzisz? Nie wiem do czego teraz będziesz mi potrzebny… i przestaniesz pisać co tydzień, jak to ciężko pracujesz przy zmywaku. A w tym sklepie na Grottgera też czasami bywałam. Ostatnio chyba sprzedawali tam koszule…

Koszule to tylko krótki epizod. Teraz, od tygodnia, sprzedawane są tutaj wyroby regionalne, również wędliny (piszemy o tym na str. 2). A ja na widok kiełbas popadłem w rzeźnicką zadumę. Gdyby zajrzeć do starych spisów najbardziej popularnych sklepów i zakładów usługowych, to zaraz widać, że dawniej królowali krawcy, piekarze, rzeźnicy i szewcy. Ludzie musieli coś jeść i gdzieś naprawić buty. W XIX wieku nie było zakupów online, po wszystko trzeba było iść samemu do sklepu, chyba że ktoś miał służbę.

Zatrzymajmy się przy domu na Grottgera 1. To przedwojenna Herrenstrasse. W 1887 r. zarządzał budynkiem W. Minke, właściciel destylatorni. Dwa domy dalej sklep rzeźnicki prowadził Friedrich Graz. W tym czasie w Grünbergu funkcjonowało 29 rzeźników. W książce adresowej z tego roku odnotowanych jest 59 zakładów krawieckich, 102 szewskie, 37 piekarzy i 44 stolarzy. Natomiast 28 firm zajmowało się produkcją i handlem winem.

Ze zbiorów Muzeum Ziemi Lubuskiej. Okres przedwojenny. Niezidentyfikowany sklep mięsno-wędliniarski. Sadząc po bogatej ekspozycji, musiał to być duży sklep w wysokim lokalu.

W kolejnym Adressbuchu, z 1899 r., w domu przy Grottgera 1 pojawił się nowy właściciel - Adolf Schön, który prowadził w tym miejscu zakład rzeźnicki. To było 122 lata temu! Nad wejściem pojawiła się tablica informacyjna: Fabryczne wyroby mięsne i wędliniarskie.

Dwa domy dalej mięsem i wędlinami handlował Friedrich Graz. Konkurencja chyba nie była groźna, skoro obydwa sklepy przetrwały w tym miejscu 120 lat. Obydwa wyłożone pięknymi kafelkami. To są obecnie chyba najpiękniejsze sklepy rzeźnickie w mieście.

Lektura książki adresowej zaskakuje. Okazuje się, że w ciągu niespełna 10 lat liczba zakładów rzeźnickich spadła - z 29 do 22. Jednak kilka firm nie wytrzymało konkurencji. Piekarze lepiej dawali sobie radę, bo ich liczba wzrosła z 37 do 45. Ciekawe, ile piekarni jest dzisiaj w Zielonej Górze, liczącej siedem, osiem razy więcej mieszkańców? Nie będę sprawdzał. Zaglądam jeszcze na wykaz szewców - tu następuje minimalna zmiana ze 102 zakładów na 103.

Wróćmy do naszych rzeźników. Koncentrowali się oni głównie w centrum miasta. Trudno szukać zakładu gdzieś na peryferiach. Trzeba było być jak najbliżej klienta, najlepiej przy jednej z ulic prowadzących w okolice rynku. Co ciekawe, przy samym ratuszu działał tylko jeden rzeźnik - Gustaw Uhlmann (Ring 29). Jego dom został zburzony po pożarze w 1903 r. Natomiast brat Uhlmanna, Albert, miał swój sklep przy pl. Pocztowym nieopodal Wieży Głodowej. Kolejne, podobne zakłady, były przy dzisiejszych ulicach Sobieskiego i Kościelnej. Jednak rzeźnicy najbardziej lubili ul. Grottgera - trzy firmy, Jedności - cztery firmy i Kupiecką - sześć firm.

Czy w okresie międzywojennym doszło do wielkich zmian? Zaglądam do książki adresowej z 1937 r. Liczba rzeźników wzrosła z 22 do 32. Sklep przy Grottgera dalej należał do rodziny Graz - zarządzała nim wdowa Sophie Graz, natomiast sklep przy Grottgera 1 był własnością Charlotte Adler.

Bartosz Mirosławski. Widok współczesny. Ściany wyłożone są pięknymi płytkami z różnymi wzorami m.in. przedstawiającymi ptaki.

Po 1945 r. polscy osadnicy przejęli niemieckie sklepy, zakłady i firmy, zazwyczaj uruchamiając przedwojenną produkcję. Trudno było przecież przerobić sklep rzeźnicki na piekarnię lub na odwrót. Pod koniec 1945 r. w „Informatorze Zielonejgóry” (tak wtedy pisało się nazwę naszego miasta) odnotowano 35 zakładów rzeźnickich. Charlotte Adler z Grottgera 1 zastąpił Jan Krzyżaniak, a Sophie Graz z Grottgera 5 - Szafrański (nie podano imienia). Zmienili się właściciele, piękny wystrój sklepów pozostał.

 

 

Tomasz Czyżniewski
Codziennie nowe opowieści i zdjęcia
Fb.com/czyzniewski.tomasz

 

 

marzec 01, 2024

Dworzec PKS budujemy przy dworcu PKP - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 543 (1.133)

To była epokowa zmiana - 22 lipca 1963 r. pierwsze…
luty 09, 2024

To było zagłębie winiarskich skarbów - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 540 (1.130)

Winnice, piwnice, domki winiarza i Wielki Nabot, promenada spacerowa i…
luty 02, 2024

W poszukiwaniu wesołego miasteczka - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 539 (1.129)

Nic na to nie poradzę - karuzele łańcuchowe źle mi…
styczeń 26, 2024

Chrobrego - budujemy naszą małą MDM - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 538 (1.127)

Teren wewnątrz odgrodzony od reszty świata blokami mieszkalnymi. Do środka…
styczeń 19, 2024

Księżna Dino dobrze prowadziła swój biznes - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 537 (1.127)

Lubicie Park Książęcy w Zatoniu? Sądząc po tłumach zielonogórzan przybywających…

Tak powstawał wiadukt na ul. Zjednoczenia - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 546 (1.136)

Powstał w 1978 r., wytrzymał nieco ponad 40 lat i stał się niebezpieczny dla kierowców.…

Na Kupieckiej wyrosną drzewa i jest bruk - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 545 (1.135)

Kostka z polbruku, warstwa asfaltu, nawierzchnia z bruku i… kolejna warstwa bruku - to wszystko…

Budujemy nowy stadion - 70 lat temu - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 544 (1.134)

Ten stadion powstawał dwa razy - 110 lat temu i 70 lat temu. W tym…

Rok 1962 - Zielona Góra jest zielona - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 542 (1.132)

To nie ja teraz wymyśliłem, to redaktorzy „Gazety Zielonogórskiej”! Tak przed 62 laty opisywali nasze…

Tutaj tańczyła słynna rewia lodowa z Paryża - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 541 (1.131)

- Na Walentynki poproszę jakąś niesamowitą, lekką opowieść o Zielonej Górze, o miejscu, w które…

Wznieśmy toast winem, nawet młodym - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 531 (1.121)

Koniec z szalejącymi duchami-moczymordami i pijakami błąkającymi się po ulicach Grünbergu. Dzisiaj elegancko wznosimy toasty.…

 

 

Na skróty

 

   

 

  Uniwersytet Zielonogórski

Do góry

 

Wiadomości Zielona Góra

Wszelkie prawa zastrzeżone

Redakcja serwisu Wiadomości Zielona Góra nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń ani nie zwraca niezamówionych materiałów. Redakcja Wiadomości Zielona Góra zastrzega sobie prawo skracania i redagowania tekstów oraz ich tytułów.

Na podstawie art. 25 ust.1 pkt 1b prawa autorskiego, redakcja zastrzega, iż dalsze rozpowszechnianie materiałów w tym zdjęć opublikowanych w serwisie Wiadomości Zielona Góra jest zabronione.