Urok starych, archiwalnych filmów o naszym mieście - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 503 (1.092)

Rok 2013. Dyrektor Tadeusz Dzwonkowski prezentuje magazyny w nowym budynku archiwum przy al. Wojska Polskiego Rok 2013. Dyrektor Tadeusz Dzwonkowski prezentuje magazyny w nowym budynku archiwum przy al. Wojska Polskiego Fot. Krzysztof Grabowski
Cyk - skanuję QR kod i już mogę wędrować po Grünbergu z lat 20. XX wieku, czy po Zielonej Górze z lat 50. Wszystko dzięki obchodom 70-lecia zielonogórskiego Archiwum Państwowego i wystawie na deptaku.

 

- Czyżniewski! Widzę, że oglądasz stary film o Zielonej Górze. Powinieneś być wniebowzięty, a krzyczysz „Panie Łomski, znikaj!”. Co się stało? - mojej żony nie było dwa dni w domu. Po szybkiej lustracji domowych zaniedbań (wiadomo, patelnia) szybko zainteresowała się tym, co oglądam.

Wystawy z kodem

Od kilku dni na deptaku stoją dwie wystawy. Koło Bachusa - „Historia dokumentem pisana” poświęcona polskim archiwom. Natomiast koło ratusza możemy zobaczyć materiały o naszym zielonogórskim archiwum, które obchodzi właśnie 70-lecie istnienia.

Archiwiści pokazując historię swojej placówki, jednocześnie postanowili użyczyć niektóre swoje zbiory. Konkretnie stare filmy i nagrania radiowe.

Wystarczy przy pomocy telefonu komórkowego skorzystać z QR kodu. Klikam na pierwszy z brzegu. W telefonie uruchomia się niemy film „Epizod z jednego miasta” z 1957 r. Najpierw ujęcie lotnicze centrum. Widać ratusz i prowadzące do niego ulice. Operator „ląduje” na ul. Pod Filarami i mknie przed siebie. W oddali widać budowę domu z „Ratuszową” na parterze. Ponieważ obowiązuje ruch jednokierunkowy, kierowca skręca w prawo i objeżdża ratusz, by pomknąć w stronę ul. Żeromskiego (po prawej mija sklep nocny). Więcej tutaj ciężarówek niż samochodów osobowych. I nagle… Nie! Pojawia się tytułowy napis „Epizod z jednego miasta”. Operator wciąż jedzie. Widać nieistniejące już kamieniczki nieopodal kościoła Matki Bożej Częstochowskiej. „Realizacja i zdjęcia Janusz Łomski” - pojawia się kolejny napis, który zasłania szczegóły filmu. Zza napisów widzimy grzybka i jadący z naprzeciwka autobus miejskiej komunikacji. Dopiero po wjechaniu na al. Niepodległości napisy znikają.

Niemy film

Próbuję kolejny QR kod, tym razem do niemieckiego filmu z lat 20. XX wieku. Ten z założenia był niemy. Tutaj napisy pojawiają się tylko pomiędzy kolejnymi sekwencjami. Nic nie zasłaniają. To przegląd ważnych obiektów w Grünbergu. Widzimy elektrownię, fabrykę Jancke przy ul. Fabrycznej, kościoły, synagogę, Plac Pocztowy, nabot na tyłach dzisiejszego rektoratu uniwersytetu, szpital przy ul. Wazów. Filmów jest tutaj więcej. W podobny sposób możemy posłuchać archiwalnych audycji radiowych.

Widok na Stary Rynek. Kadr z filmu z 1957 r. QR-kod prowadzi do filmu.

Okrągła rocznica

Zielonogórskie Archiwum Państwowe obchodzi 70. rocznicę powstania. W lutym 1953 r. premier Cyrankiewicz powołał do życie trzy Wojewódzkie Archiwa Państwowe - w Koszalinie, Opolu i Zielonej Górze. Pierwszym dyrektorem naszej placówki został Tadeusz Mencel. Tradycyjnie brakowało lokalu dla archiwum, dlatego umieszczono je w Sulechowie, w niewielkim domu przy ul. Dworcowej, który dzieliło z Urzędem Geodezyjnym. Pracę rozpoczęło 5 września 1953 r. W budynku zmieściło się kilku pracowników, wszędzie zalegały stosy z aktami. To była tymczasowa lokalizacja.

- Przerzuciliśmy w trójkę (z pomocą woźnego) kilka ton książek i akt, aby dokopać się do roczników gazet zielonogórskich z 1920 r. - opisywał sytuację dziennikarz „Gazety Zielonogórskiej” w wydaniu z 28 stycznia 1956 r. Była to swoista skarga na Wojewódzką Komisję Lokalową, która nie mogła podjąć ostatecznej decyzji kto ma zajmować duży budynek przy pl. Słowiańskim 10 w Zielonej Górze - archiwum czy Centrala Nasienna? Temat wciąż wracał. Zastanawiano się nad lokalizacją w bibliotece wojewódzkiej przy ul. Jedności, czy też przy al. Niepodległości. W końcu padło na pałacyk w Starym Kisielinie, gdzie archiwum ulokowało się w 1959 r.

Kadr z niemego filmu z lat 20. XX wieku - widok na Plac Pocztowy. QR-kod prowadzi do filmu.

Budujemy od nowa

- Przystosowanie starego obiektu nie było prostym zadaniem. Chłód, wilgoć a na piętrze mieszkania zajmowane przez lokatorów, którzy mieszkali tutaj jeszcze w latach 70. - wspomina wieloletni dyrektor placówki Tadeusz Dzwonkowski, dzisiaj na emeryturze. Kierował archiwum przez 23 lata. Najdłużej ze wszystkich dyrektorów.

- Miałem prawo się zmęczyć - żartuje. - Całe zawodowe życie spędziłem w zielonogórskim archiwum. Zostałem tutaj zatrudniony w 1981 r., a w 1999 r. wygrałem konkurs na dyrektora. Odszedłem na emeryturę 27 września 2022 r.

Wiele lat swojego dyrektorowania poświęcił na zabiegi, by przenieść dokumenty z zabytkowego pałacyku do budynku lepiej przystosowanego do przechowywania cennych archiwaliów. Jednym z pomysłów, dyskutowanym m.in. z wojewodą Janem Majchrowskim, było przeniesienie placówki na ul. Różaną, gdzie znajdowało się archiwum urzędu wojewódzkiego i magazyny obrony cywilnej. Pomysł wracał kilka razy, ale nigdy nie doczekał się realizacji. Później była mowa o wspólnym obiekcie z biblioteką Uniwersytetu Zielonogórskiego. Zrezygnowano z tej koncepcji.

- W 2009 r. dyrektor naczelny archiwum Sławomir Radoń zakomunikował mi, że znajdzie pieniądze na budynek zbudowany od podstaw - wspomina T. Dzwonkowski. - Wtedy bardzo nam pomógł rektor UZ prof. Czesław Osękowski. Uczelnia przekazała nam działkę i mogliśmy budować.

Inwestycję rozpoczęto w 2010 r. Powstał bardzo nowoczesny obiekt, do którego zbiory przeniesiono w 2013 r. Dzisiaj szefową placówki jest Beata Grelewicz, pierwsza kobieta na tym stanowisku.

 

Tomasz Czyżniewski
Codziennie nowe opowieści i zdjęcia
Fb.com/czyzniewski.tomasz
grudzień 01, 2023

Tajemniczy duży nabot przy ulicy Cichej - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 532 (1.122)

Tak, wiem! Trzeba się nieźle skupić, żeby przypomnieć sobie gdzie…
listopad 09, 2023

Karawan jedzie przez zielonogórski cmentarz - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 529 (1.119)

Tak się przyzwyczaiłem, że cmentarz Zielonego Krzyża, czyli dzisiejszy park…
wrzesień 08, 2023

Z Mirosławem Kulebą wędrujemy po Zielonej Górze - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 520 (1.109)

Wreszcie - w poniedziałek, w Sali Szeptów, Mirosław Kuleba będzie…
sierpień 04, 2023

Stawiamy wieżowce nieopodal amfiteatru - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 515 (1.104)

- Panie Tomku, poproszę więcej historii z lat 70. -…
lipiec 28, 2023

Uczymy się chodzić po Kubusia Puchatka - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 514 (1.103)

Pod takim tytułem „Gazeta Zielonogórska” opisywała 59 lat temu finał…

Szeroka ulica pobiegnie przez park Tysiąclecia - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 533 (1.123)

Taki był plan - po zbudowaniu wiaduktu na ul. Sulechowskiej samochody pojadą na wprost ul.…

Wznieśmy toast winem, nawet młodym - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 531 (1.121)

Koniec z szalejącymi duchami-moczymordami i pijakami błąkającymi się po ulicach Grünbergu. Dzisiaj elegancko wznosimy toasty.…

Młode wino nawet duchowi plącze nogi - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 530 (1.120)

Duch szalał, demolował piwnicę, hałasował i… wypił morze wina. - Tylko dlaczego rozmiłował się w…

Pogrzeb Beuchelta w wielkiej hali fabrycznej - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 528 (1.118)

To mogło się wydarzyć tylko w przedwojennym Zastalu. I mogło dotyczyć jedynie założyciela fabryki. I…

Zaduszki przy grobowcu rodziny Beuchelta - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 527 (1.117)

Przed rokiem przy grobowcu Beuchelta wraz z Adamem Strugiem śpiewaliśmy barokowe pieśni żałobne. Teraz w…

Historia księżnej Doroty w kuflu zawarta - SPACEROWNIK ZIELONOGÓRSKI ODC. 526 (1.116)

Miałem go w ręku! Jest ze srebra i złota. Waży prawie cztery kilogramy. W pewnym…

 

 

Na skróty

 

   

 

  Uniwersytet Zielonogórski

Do góry

 

Wiadomości Zielona Góra

Wszelkie prawa zastrzeżone

Redakcja serwisu Wiadomości Zielona Góra nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń ani nie zwraca niezamówionych materiałów. Redakcja Wiadomości Zielona Góra zastrzega sobie prawo skracania i redagowania tekstów oraz ich tytułów.

Na podstawie art. 25 ust.1 pkt 1b prawa autorskiego, redakcja zastrzega, iż dalsze rozpowszechnianie materiałów w tym zdjęć opublikowanych w serwisie Wiadomości Zielona Góra jest zabronione.