- Czyżniewski! Zajęliście cały wielki budynek, którego data powstania jest wyeksponowana na jednym z balkonów. To już wam tylko brakuje kręgielni na tyłach - moja żona wie, że lubię tropić przedwojenne kręgielnie, których kiedyś było u nas sporo. Jednak zaraz sprowadziła mnie na ziemię. - Skoro się przenieśliście, w końcu zrób porządek z patelnią!

Dom Pilzów
Od kilku tygodni trwa przeprowadzka kolejnych wydziałów magistratu do budynku przy al. Niepodległości 10. Informujemy o tym na str. 3. Redakcja „Łącznika” mieści się we współczesnej dobudówce na tyłach. To tutaj była kręgielnia. Jednotorowy, zadaszony, parterowy budynek o długości toru 25,7 m. Przy nim znajdowała się niewielka salka główna i druga boczna. Jego zarys można znaleźć na planie parceli z 1898 r.
A kiedy powstał główny gmach? Odpowiedź jest prosta i widnieje na jednym z balkonów - w 1896 r.
Zaglądam do dokumentów przechowywanych w zielonogórskim archiwum państwowym. 11 kwietnia 1896 r. Robert Pilz przedstawił policji budowlanej dokumentację domu przy Bahnhofstrasse 31, czyli dzisiejszej Niepodległości 10. Pod projektem podpisali się: G. Szadkowski - technik budowlany oraz mistrz murarski i przedsiębiorca budowlany Carl Mühle, który postawił w Zielonej Górze wiele obiektów.

Al. Niepodległości - 1985 r. Na deptaku jest niewiele drzew. Ze zbiorów Michaliny Michalskiej

Znakomici lokatorzy
Budynek należał do braci Roberta i Ernsta Pilzów, którzy zamieszkali na wyższych kondygnacjach. Ernst zajmował się kawiarnią Café Kaiserkrone, którą intensywnie reklamował w przewodnikach po mieście. Zachwalał, że gościom oferuje normalną salę kawiarnianą, dużą salę konferencyjną, pokój z bilardem i osobną salę dla kobiet. I co bardzo ważne dla turystów - lokal był oddalony od dworca kolejowego tylko o 10 minut drogi. Kto zmarzł w trakcie spaceru, mógł w bufecie zamówić gorącą czekoladę.
Robert skupił się na handlu winami - był współudziałowcem hurtowni win Heinrich Mühle & Co. Ciekawostką jest, że w tym samym budynku mieszkał dyrektor gimnazjum realnego przy pl. Słowiańskim, dr Hans Raeder, ojciec osądzonego w Norymberdze admirała floty niemieckiej.
W kamienicy przy al. Niepodległości mieszkało osiem rodzin, m.in. chirurg i lekarz chorób kobiecych Richard Erebk i Wilhelm Lorenc - właściciel fabryki papy przy ul. Bema.

Przed wojną na parterze była kawiarnia. W tej samej sali zorganizowano później kino Zuch. Ze zbiorów Tomasza Czyżniewskiego

Centralna i ośrodek partyjny
Po 1945 r. kawiarnia dalej działała, tylko pod zmienioną nazwą. Café Kaiserkrone została zamieniona w Centralną, którą prowadził Franciszek Idziak. Lokal zapraszał na „świeże ciasta poza domem” i codzienne koncerty. Przetrwał kilka lat. W 1950 r. Zielona Góra została miastem wojewódzkim. Potrzebne były pomieszczenia na biura dla administracji wojewódzkiej i personelu partyjnego. Gmach trafił w ręce PZPR. Urzędował tutaj Wojewódzki Ośrodek Szkolenia Partyjnego. Organizowano spotkania dla grup samokształceniowych przy KW PZPR. 25 stycznia 1955 r. lektor KC miał wykład na temat: „Partia komunistyczna w walce o kolektywizację rolnictwa” w ramach seminarium „Walka o podstawy taktyczne partii bolszewików”.
Tak było jeszcze przez rok. Na fali odwilży październikowej w 1956 r. doszło do olbrzymich zmian. I sekretarzem KC PZPR został Władysław Gomułka. Wiatr zmian dotarł również do Zielonej Góry. Szefem KW PZPR został Tadeusz Wieczorek (zastąpił Feliksa Lorka). Ulicę Stalina zmieniono na al. Niepodległości. Po fali krytyki partyjne instytucje zaczęły się wyprowadzać z zajmowanych obiektów, które przeznaczono na prywatne mieszania lub na potrzeby innych placówek. Komitety miejski i powiatowy przeniesiono do KW PZPR, dzięki czemu odzyskano 16 mieszkań.

Fragment „Gazety Zielonogórskiej”

Zakładamy kino i szkołę
Budynek Wojewódzkiego Ośrodka Szkolenia Partyjnego postanowiono przeznaczyć na szkołę podstawową i kino. Powstała nowa świecka szkoła SP 5. Meble przywieziono w połowie listopada 1956 r. Kilka dni później dzieci rozpoczęły naukę. W odróżnieniu od innych placówek nie uczono tu religii (właśnie wróciła do szkół). Placówka z blisko 600 uczniami funkcjonowała dwa lata. 1 września 1958 r. została przeniesiona do nowej szkoły przy ul. Chopina (dzisiaj SP 13).
Dłużej przetrwało kino.
- Miasto nasze otrzyma nowe kino Zuch. Mieścić się ono będzie w gmachu byłego Wojewódzkiego Ośrodka Szkolenia Partyjnego przy al. Niepodległości - pisała „Gazeta Zielonogórska” w wydaniu z 30 listopada 1956 r. - W nowym kinie o 120 miejscach wyświetlane będą zestawy filmów dokumentalnych, popularno-naukowych oraz filmy dla młodzieży.
Kino ruszyło 1 grudnia. Jako pierwszy film wyświetlano „Wyprawę w przeszłość” z zaznaczeniem, że to film dla dorosłych.
Kino zajmowało salę dawnej kawiarni na parterze, pozostałe piętra szkoła. Szybko rozpoczęła się dyskusja, czy ta lokalizacja jest słuszna. Jak pogodzić kino ze szkołą?
W międzyczasie podstawówka wyprowadziła się z budynku - zastąpiło ją liceum pedagogiczne.
Kino działało dalej. Funkcjonował w nim Dyskusyjny Klub Filmowy. Zlikwidowano je po kilku latach sporów - przestało działać 1 stycznia 1962 r.
Po powstaniu WSInż przez wiele lat był to budynek akademicki - mieściło się w nim m.in. studium wojskowe oraz lektoraty języków obcych.

Tomasz Czyżniewski
Codziennie nowe opowieści i zdjęcia
Fb.com/czyzniewski.tomasz